TIBA NA KINGA ZIDI YA MAGONJWA YA MOYO , CANCER, KISUKARI, UPUNGUFU WA KINGA MWILINI CD4 , KATIKA C24/7 KUTOKA NATURAL WAY

''C24/100 DISEASES USES OF C24/7:
1.) Bronchial Asthma
2.) Acute&Chronic Diarrhea
3.) Cancer&Tumor Formation
4.) Atopic Dermatitis
5.) Anemia
6.) Rheumatoid Arthritis 7.Atrophic Vagenitis
8.) Beri-Beri
9.) Bronchitis
10.) Liver cirrhosis
11.) Colotis
12.) Bone Fracture 13.Burns
14.) Conjunctivit is
15.) Dyspepsia
16.) Cyst
17.) Endometriosi s 18.cervical Ulcer
19.) Gastro-Esoph agel Reflu disease (GERD)
20.) Colitis
21.) Colon Prolapsed&Bowel Pockets
22.) Constipation
23.) Deafness of old age
24.) Diabetes Mellitus (type II)
25.) Ecopora
26.) Diabetes-Ins ullin depedent (type I)
27.) Skin Ulcer
28.) Entiritis-Sw elling of Intestines
29.) epilepsy
30.) Goiter
31.) Halitosis 32.Conjunctivit is
33.) Muscular Degeneration
34.) Osteoporosis
35.) Patient with debilitating diseases
36.) Cholelithias is gallstones
37.) Glaucoma
38.) Gingivitis
39.Gout
40.Hyper tension
41.Osteo Arthritis
42.Pancreatitis 43.Pharyngitis
44.Benign prostatic hypertrophy
(BPH)
45.Cataract
46.Immunodefici ency
47.Scurvy 48.Paratism
49.Kidney Disease
50.Nephrolithia sis
51.Laryngitis
52.Leucorrhea
53.Myoma 54.Hepatitis
55.Tendonititis
56.Paralysis
57.Mental tiredness
58.Muscles and nerve pain
59.Muscular Dystrophy 60.Thrombosis
61.neuralgia
62.Sinusitis
63.Toxin in the body
64.Ulcerative colitis
65.respiratory infection 66.Piles-extern al
swelling
67.piles after operation
68.Urethritis
69.Prolapse of the stomach
70.Psoriasis
71.Vertigo 72.Rheumatic heart fever
73.Pre-menopaus al syndrome
(PMS)
74.Systemic lupus
erythromatous (SLE)
75.Shorthess of breath in children
76.Vaginitis
77.Skin rash
78.Spinal diseases
79.Neuro-muscul ar disorder
80.hyperlipidem ia 81.Hyper Cholesterolemia
82.Stroke
83.Edema
84.Tyroid problem
85.Tinnitus
86.Tonsillitis 87.Brain tumor
88.Toxic blood&acidosis
89.Low sperm count
90.Trichomonas vaginalis
91.Rectal tumor
92.Underwieght& Malnutrition 93.Heart
Diseases&
Complication
94.Varicose veins
95.allergic rhinitis
96.Weakness of lower leg
97.migraine 98.dysmenorrhea
99.amenorrhea
100.Insomnia
''C24/100 DISEASES USES OF C24/7:
1.) Bronchial Asthma
2.) Acute&Chronic Diarrhea
3.) Cancer&Tumor Formation
4.) Atopic Dermatitis
5.) anemia
6.) Rheumatoid Arthritis 7.Atrophic Vagenitis
8.) Beriberi
9.) Bronchitis
10.) Liver cirrhosis
11.) Colotis
12.) Bone Fracture 13.Burns
14.) Conjunctivit is
15.) Dyspepsia
16.) Cyst
17.) Endometriosi s 18.cervical Ulcer
19.) Gastro-esoph agel reflu disease (GERD)
20.) Colitis
21.) Colon Prolapsed&Bowel Pockets
22.) Constipation
23.) Deafness of old age
24.) Diabetes Mellitus (type II)
25.) Ecopora
26.) Diabetes-Ins ullin depedent (type I)
27.) Skin Ulcer
28.) Entiritis-Sw elling of Intestines
29.) epilepsy
30.) Goiter
31.) Halitosis 32.Conjunctivit is
33.) Muscular Degeneration
34.) Osteoporosis
35.) Patient with debilitating diseases
36.) Cholelithias is gallstones
37.) Glaucoma
38.) gingivitis
39.Gout
40.Hyper tension
41.Osteo Arthritis
42.Pancreatitis 43.Pharyngitis
44.Benign prostatic hypertrophy
(BPH)
45.Cataract
46.Immunodefici ency
47.Scurvy 48.Paratism
49.Kidney Disease
50.Nephrolithia sis
51.Laryngitis
52. Leucorrhea
53. Myoma 54. Hepatitis
55.Tendonititis
56.Paralysis
57.Mental tiredness
58.Muscles and nerve pain
59.Muscular Dystrophy 60.Thrombosis
61.neuralgia
62.Sinusitis
63.Toxin in the body
64.Ulcerative colitis
65.respiratory infection 66.Piles-extern al
swelling
67.piles after operation
68.Urethritis
69.Prolapse of the stomach
70.Psoriasis
71.Vertigo 72.Rheumatic heart fever
73. Pre-Menopaus Al syndrome
(PMS)
74.Systemic lupus
erythromatous (SLE)
75.Shorthess of breath in children
76. Vaginitis
77.Skin rash
78.Spinal diseases
79.Neuro-muscul ar disorder
80.hyperlipidem ia 81.Hyper Cholesterolemia
82.Stroke
83.Edema
84.Tyroid problem
85.Tinnitus
86.Tonsillitis 87.Brain tumor
88.Toxic blood&acidosis
89.Low sperm count
90. Trichomonas vaginalis
91.Rectal tumor
92.Underwieght& Malnutrition 93.Heart
Diseases&
Complication
94.Varicose veins
95.allergic rhinitis
96.Weakness of lower leg
97.migraine
KWA MATAHITAJI NA ORDER YA FOOD SUPPLEMENT C24/7 KUTOKA NATURAL WAY
CONTACT:+255687056474
                   +255658000789

KILIMO CHA TANGAWIZI

Kilimo cha Tangawizi
6 days ago


Kwa ujumla tangawiz hustawi kwenye mwinuko kuanzia m 800 mpaka 1500 kutoka usawa wa bahari, kwa ujumla maeneo mengi inakostawi kahawa na tangawiz zinastawi.

KUANDAA SHAMBA
Andaa Shamba lako mapema, katua/lima kuanzia miezi ya April, may au June, ni vizuri ukaanzisha Shamba jipya au lilikaa bila kulimwa kwa miaka mitatu, Lainisha udongo miezi ya August au September na kuanzia November unaweza kuanza kupanda.
.
KUPANDA
Tangawizi hupandwa kwa kuivunja vunja kwa kufuatisha mbingili zake. Panda tangawiz kwa cm 30 kati ya shina moja na jingine na cm 45 mpaka 60 kati ya mstari mmoja na mwingine. Tumia  mbolea ya mboji au samadi na usitumie  mbolea za kemikali kupandia, Kg 1000 za tangawiz hupandwa katika hekta moja na unaweza kuvuna kuanzia tani 10 mpaka 25 inategemea ukubwa wa mbegu, urutubishaji, kiasi cha maji na paliz. Huchukua wiki mbili mpaka mwezi mmoja na nusu tngwz Kuota inategemea kiasi cha maji na joto kwenye udongo, ni vizuri kuzitandaza tangawz kwenye kivuli na kufunika na gunia na kuzimwagilia ili ziote kabla hujazikataka kwa ajili ya kwenda kupanda. Palilia Mara  Majani yanaoota na pandishia udongo kwenye mashina ili tangawiz itanuke vizuri.

MAGONJWA
Tangawiz haishambuliw sana na magonjwa ila Mara chache hushambuliwa na kuvu (fungus).



KUVUNA
Huchukua miez 6 mpaka 18 mpaka kukomaa inategemea mwinuko toka usawa wa bahar na mvua.
Tangawiz haitaki maji yanayotuama kama vijaruba vya mpunga, maji yakituama kwenye shina la tangawiz kwa mda Fulani Majani ya tangawiz huwa ya njano na huanza kunyauka

Kuvuna Tani 10 kwa hekta moja ni kadirio la chini kabisa.. Kipindi soko linapokua zuri unaweza kupata kuanzia Mil 20 mpaka 60 kwa hekta moja, kuna wahindi ambao hununua tangawiz kwa wingi sana na wanaexport, wahindi hununua kg 1 kwa sh 3000, mpaka 3500 ukiuzia shambani
Uzuri tangawiz unaweza kusubir soko zuri na ukauza kwa bei nzuri kwani zao hili hupanda bei haraka

Jamani tusiogope kuwekeza, na kujaribu fursa mpya, Nina imani nimeeleweka na karibuni kama kuna maswali

Watu wengi wanashindwa kuzalisha tangawiz kwa wingi kwa kukosa mitaji ya kununulia mbegu kwani mbegu zake ni gharama, hivyo unashauriwa kununua kg chache walau kg 200 ukapanda eneo Dogo ili kuzàlisha mbegu ambazo utaweza kuzisambaza eneo kubwa, na kwa kulima eneo Dogo unaweza kupata  uzoefu kupitia hapo na kujua kama  eneo ulilolima ni sahihi na linafaa kwa kilimo cha tangawiz.

Sokoni tangawiz huuzwa sh 5000 mpaka 6000 kwa kg soko linapokua zuri, pia tangawz kuna msimu hushuka bei mpaka sh 2000 kwa kg. Usikatishe tamaa pale  tangwiz inashuka bei mpaka sh. 1500, unaweza kusubir kwa mda mfupi na kuuza tangawiz kwa bei nzuri sana kwa kua bei yake huwa hupanda kwa haraka

HALI YA HEWA
Mimea hii husitawi katika maeneo  yenye joto la wasitani yaani haihimili hali ya joto kali sana,baridi kali, mvua nyingi na udongo unaotuamisha maji, magonjwa ya fangasi na wadudu waharibifu.  Matikiti hukua vizuri katika maeneo yenye joto la wastani wa nyuzi kati ya 21-30 sentigradi.  Iwapo mitikiti itapandwa katika maeneo yenye joto chini ya nyuzi 15 za sentigrade huchelewa kuota

Mvua:  kwa upande wa mvua matikiti yanahitaji kiasi cha mvua kati ya millimita 400-600 kwa msimu. Mvua nyingi husababisha uwepo wa magonjwa ya fungusi na bakiteria ambayo huathili mavuno.

Hali ya Udongo
Huhitaji udongo wenye rutuba nzuri ulio na virutubisho. Vile vile  haihitaji udongo wenye  kiasi kikubwa cha tindikali na alikali kubwa. Hali ya udongo katika kipimo cha pH iwe kati ya 6.0 na 7.0. Ingawa mmea una uwezo vile vile wa kuhimili kwenye udongo wenye pH 5.0.

JOIN INSTRUCTION KWA FORM FIVE 2017

*MPYA*

*JOINING INSTRUCTIONS ZA FORM FIVE 2017/2018 ZIMETOKA*

*NI ZA MIKOA YOTE TANZANIA*

*WATUMIE WENZAKO WOTE*

*MASWAYETU BLOG NDIO MPANGO*

*KUZIONA TAFADHALI BONYEZA HAPO>>>>>>>>* http://sapphire the universe.blogspot.in/2017/06/hizi-hapa-joining-instructions-zote-za.html

KILIMO CHENYE TIJA CHA VITUNGUU MAJI

KILIMO BORA CHA VITUNGUU MAJI

Vitunguu ni mojawapo ya zo muhimu ambalo hulimwa kwa kiasi kikubwa katika maeneo mengi Tanzania. Zao la vitunguu hulimwa kama zao la bishara katika maeneo mbalimbali nchini na huwapatia watu kipato kikubwa ambacho huwasadia katika kutatua changamoto mbalimbali za kiuchumi na kusaidia katika kupambana na umasikini.

Vitunguu hutumika kama kiungo muhimu cha kuongeza harufu nzuri na ladha katika vyakula.  Hutumika katika utengenezaji wa supu, siki ,kachumbari nk. Majani ya vitunguu yana madini ya chokaa na wanga kwa wingi. Vilevile virutubisho vingine kama protini, chuma na ascorbic acidi hupatikana katika vitunguu.

Nchini mwetu vitunguu hulimwa kwa wingi katika mikoa ya Tanga,  Arusha sehemu za Mang’ora na Babati, Kilimanjaro, Singida, Morogoro, Iringa wilaya ya Kilolo mpakani mwa mkoa wa Morogoro na kwenye maeneo ya mto Ruaha , Mara , Morogoro wilayani Kilosa sehemu za Lumuma na Malolo ,Mbeya Kilimanjaro na baadhi ya sehemu za Mkoa wa Singida.

Katika shamba lililo hudumiwa vizuri na kupandwa katika hali ya hewa na aina ya mbengu. Vitunguu hutoa kiasi cha tani (10) hadi 16 kwa ekari moja.

Mazingira

Vitunguu husitawi vizuri katika maeneo yenye miinuko kuanzia mita 800 hadi 1500 kutoka usawa wa bahari. Hupendelea hali ya ubaridi kiasi hususani wakati wa kuotesha mbegu kati ya nyuzi joto 13 hadi 24°C ingawa kwa miche iliyoko kwenye kitalu joto zuri ni la nyuzi 20 hadi 27°C. Joto la juu hufanikisha utengenezaji wa kitunguu na ukaukaji. Hivyo ni vema vitunguu vioteshwe wakati wa baridi ili viweze kuvunwa wakati wa Joto.

Udongo: Huhitaji udongo tifutifu wenye rutuba nyingi usiotuamisha maji na usiopasukapasuka. Huhitai udongo ulio katika kipimo cha pH kati ya 6.0 na 7.0

Aina za vitunguu vinavyoshauriwa kuoteshwa katika ukanda wa Joto ni Red Creole, Texas Grano, Tropical Red F1 hybrid, Singida local na Pretoria Grano.

Baadhi ya aina ya vitunguu na sifa zake

Aina

Siku za

kukomaa

Umbile la kitunguu

Rangi ya

ganda

Rangi ya

ndani

Red

Creole

150

Nusu bapa

Nyekundu

Nyekundu kahawia

Red

Bombay

160

Duara

Nyekundu angavu

Nyekundu kahawia

Texas

Grano

165

Duara

Njano (kaki)

Nyeupe

Upandaji na Uoteshaji miche

Mbegu za vitunguu huoteshwa kwanza kwenye kitalu kilichoandaliwa vizuri takribani wiki mbili. Vitunguu maji huoteshwa zaidi kwa kutumia mbegu kwenye kitalu na kisha kupandikizwa shambani.

Kabla ya kuzipanda mbegu. Tengeneza tuta lenye upana wa mita moja (sentimeta 100) na urefu wowote kutokana na mahitaji yako.  Weka mbolea aina ya samadi kiasi cha ndoo moja ukiichanganya vizuri na udongo kwa kila mita ya mraba moja.

Kiasi cha kilo 3.5 cha mbegu hutoa miche ya kutosha kupandikiza eneo la hekta moja ya shamba. Mwagilia kitalu kwa maji ya kutosha siku moja kabla ya kupanda mbegu.

Panda mbegu katika misitari yenye nafasi ya sentimita10 hadi 15 kutoka msitari hadi msitari Na kina cha sentimita moja kwa kumiminwa polepole kwenye mistari/mifereji iliyoandaliwa vizuri. Kisha fukia kwa kunyunyuzia udongo juu ya mbegu zilizoko kwenye mifereji.

Weka matandazo kisha mwagilia mara mbili kila siku(asubuhi na Jioni) hadi mbegu zitakapoota.Mbegu bora  huota baada ya siku 7 hadi 12 kutegema hali ya hewa. Mbegu huweza kuechelewa kuota hadi mpaka siku 21 udongo unapokuwa wa baridi sana na hali ya hewa ikiwa nzuri, mbegu huota mapema zaidi, hata ndani ya siku 4.

Kuandaa shamba

Tayarisha shamba vizuri mwezi mmoja kabla ya kupandikiza. Udongo utifuliwe vizuri kwenye urefu kina cha sentimita 30 na ulainishwe vizuri na majani yaondolewe kabisa. Mbolea za asili ziwekwe shambani ili kuufanya udongo ushikamane vizuri na uweze kuhifadhi mbegu. .Kisha tengeneza matuta au majaruba kufuatana na nafasi za kupandia ili kurahisisha umwagiliaji.

Kupandikiza vitunguu shambani

Miche huwa tayari kupandikizwa shambani wiki 6 hadi 9 kulingana na matunzo. Miche iliyo tayari huwa na urefu wa sentimita 12 hadi 15 na unene 1/2 au 3/4 ya kalamu ya risasi kwenye shina.

Kabla ya kupandikiza loanisha kitalu ili kuepuka kukata mizizi. Ng’oa miche kwa kutumia kijiti au chombo kingne na punguza majani na mizizi ili kusaidia kuzuia upotevu wa maji. Wakati wa upandikizaji chagua miche iliyo na afya nzuri ambayo haikushambuliwa na magonjwa na wadudu. Miche ipandwe wakati wa asubuhi na jioni ili kuepuka jua na joto kali linaloweza kuidhoofisha miche. Miche ipandikizwe kwenye nafasi ya upana wa sentimita 20 hadi 30 na nafasi ndani ya mstari ni sentimita 10 hadi 15. Baada ya kupandikiza mwagilia maji asubuhi na jioni mpaka miche itakapo shika vizuri.

UTUNZAJI WA SHAMBA

A). Mbolea

Vitunguu vina hitaji udongo wenye rutuba ya kutosha ili viweze kusitawi vizuri.mbolea za kukuzia kama vile CAN au S/A ziwekwe shambani wiki 3 na ya 6 baada ya kupandikiza. Kiasi cha mifuko 3 au 4 kinatosha kuwekwa kwenye shamba la ukubwa wa hecta moja. Mbolea iwekwe katika kiwango sahihi yaani kifuniko kimoja cha soda (gram 5) kwa mche. Mbolea iwekwe kwenye mistari bila kugusa mche.

Upungufu wa kirutubisho cha Nitrojeni unaharakisha ukomaaji na unapunguza ukubwa wa kitunguu. Kirutubisho hiki kikizidi kupita kiasi huongeza ukubwa wa kitunguu na unene wa shingo ya kitunguu, tabia ambayo upunguza ubora.

B). Umwagiliaji:

Ili kupata mavuno bora shamba linatakiwa kuwa na maji ya kutosha kila wakati. Umwagiliaji wa maji yanayokwenda chini kiasi cha sentimeta moja (1cm) au zaidi kwa wiki ni mzuri kwa kupata vitunguu vikubwa. Epuka umwagiliaji kupita kiasi au pungufu kwani hali hii huweza kusababisha mipasuko. Punguza kumwagilia wakati vitunguu vinapokomaa kwani husababisha vitunguu vinavyokomaa kuoza.

C). PALIZI (UTHIBITI WA MAGUGU)

Magugu yaondolewe mara kwa mara kila yanapojitokeza hasa miche inapokuwa michanga.  Ukuaji na mavuno yanaathirika sana endapo magugu hayatadhibitiwa mapema. Magugu yanadhibitiwa kwa kutumia madawa ama jembe dogo la mkono. Wakati mwingine ni mchanganyiko wa madawa, jembe la mkono na kungolea kwa mkono.

MAGONJWA NA WADUDU WAHARIBIFU

A). MAGONJWA

i.        Ubwiri vinyoya juu(powdery mildew) na wa chini (Downy mildew)

Huu husababishwa na ukungu na hupendelea hali ya unyevu nyevu. Hushambulia  hushambulia majani ya mimea iliyo shamabani na hata miche michanga. Dalili zake Kwenye majani kunaonekana vidoa vyeupe hasa kwenye majani makuu ya mimea michanga. Ukungu mweupe unatokea na kuongezeka kwa haraka kwenye sehemu au nyakati za baridi. Viini huishi kwenye mabaki ya mimea ya vitunguu na huweza kupeperushwa mbali na upepo.

Nyunyuzia dawa mojawapo zifuatazo kuzuia ukungu: - Dithane-M45, Ridomil, Topsin M70 na Cupric Hydroxide (Champion).

Ugonjwa wa doa la pinki (Purple blotch)

Huu nao ni ugonjwa uletwao na Ukungu na hushambulia majani, shingo na vitunguu vilivyokomaa. Huanza kama doa dogo linalozama ndani ya jani na kisha linaongezeka ukubwa na kufanya baka la rangi ya Zambarau ambalo huonekana katikati ya jani ambalo baadaye huwa jeusi. Shina lililoshambuliwa hulegea na kuanguka katika wiki ya tatu au ya nne baada ya dalili za ugonjwa kuonekana. Vitunguu vilivyokomaa huoza kuanzia shingoni na hugeuka rangi kuwa ya njano iliyochanganyika na nyekundu.

Zuia ugonjwa huu kwa kufanya yafuatayo:-

Kupanda aina ya vitunguu visivyoshambuliwazidi na ugonjwa huu (Red Creole) Kubadilisha mazaoVuna vitunguu kwa wakati sahihiMatumizi ya mbolea zenye calcium, phosphate and potassium hupunguza kuenea kwa ugonjwa huu. Kwa upande mwingine,matumizi ya mbolea ya nitrojeni kwa wingi au kwa kiasi pungufu uongeza mlipuko wa magonjwa.Viatilifu kama vile MancozebDithane-M45, Ridomil, Topsin M70 na Cupric Hydroxide (Champion).

i.        Kuoza kwa shingo (Neckrot)

Husababishwa na ukungu na hupendelea vile vile hali ya unyevunyevu. Hushambulia zaidi vitunguu vilivyohifadhiwa. Ugonjwa huu husababisha vitunguu kuwa laini, hubonyea na huonekana kama vilivyopikwa. Huanzia kwenye shingo na baadaye huenea kwenye kitunguu chote na kufunikwa na ukungu wa kijivu.

Namna ya kuzuia:-

Vuna vitunguu kwa wakati sahihi Kubadilisha mazao   Tumia njia sahihi wakati wa kuvuna, epuka kuchubua au kukikwaruza wakati wa kuvuna  Kausha vitunguu vizuri baada ya kuvuna  Hifadhi vitunguu sehemu zisizo na unyevu mwingi

. UDHIBITI WA WADUDU

Sata (Cutworms) Utitiri wa vitunguu (Onion thrips), Funza wa vitunguu (Onion maggots) na Minyoo wa vitunguu (Onion wireworms), Bungua weupe (White grub),ni miongoni mwa wadudu wasumbufu kwenye zao la kitunguu.

Tumia dawa zilizothibitishwa na wataalamu.

Uvunaji

Vitunguu huwa tayari kuvunwa baada ya miezi mitatu mpaka mitano (siku 90 mpaka 150) tangu kusia mbegu kutegemeana na aina na hali ya hewa ya eneo husika. Kabla ya kuvuna mkulima anaweza kuanza maandalizi ya kuvuna mwezi mmoja kabla kwa kuondoa udongo polepole kwenye kitunguu ili kusidia ukaushaji mzuri. Vitunguu vianze kuvunwa pale ambapo asilimia 50 hadi 75 ya vitunguu huonesha kulegea au kunyauka. Vitunguu huvunwa kwa hung’olewa na kurundikwa kwenye matuta na baadaye kukusanywa na kuwekwa kwa ajili ya kukata shingo. Mizizi pia inapunguzwa na vitunguu vinajazwa kwenye magunia tayari kwa kusafirishwa nyumbani kwa ukaushaji zaidi na kisha kuwekwa galani au kuuzwa.

KUHIFADHI

Vitunguu vilivyovunwa vikaushwe vizuri kabla ya kuvihifadhi. Vihifadhiwe katika eneo lenye hewa ya kutosha, isiyokuwa na unyevu wala jua kali. Vitutnguu vihifadhiwe kwa kuvitandaza juu ya chanja au kwa kufunga mashina yake yaliyokauka vizuri kwa kuyaning’iniza sehemu ya kuhifadhia. Vitunguu vinaweza kuhifadhiwa kwa miezi sita au zaidi bila kuharibika.

Mavuno

Mavuno ya vitunguu yanategeme huduma za shamba pamoja nav hali ya hewa. Vitunguu pia hutofautiana katika mavuno kulingana na aina ya kitunguu. Kwa wastani vitunguu vinaweza kutoa mavuno kati ya tani 30 hadi 40 kwa hekta

FAIDA ITAKANAYO NA MAZAO YANAYOLIMWA KATIKA KITARU SHAMBA ( GREENHOUSE/NET HOUSE)

*FAIDA ITOKANAYO NA MAZAO YANAYOPANDWA KATIKA KITALU SHAMBA   (GREENHOUSE/NET HOUSE).*

*KILIMO BIASHARA*

Greenhouse Ni Nini? Katika Kilimo Cha Kisasa Greenhouse Inaweza Kuwa Na Maana Nyingi , Hii Inatokana Na Ugeni Wa Teknolojia Hii Mpya , Nchini Tanzania .
Kwa Mujibu Wa  Kitabu Cha  *“RURAL STRUCTURE IN THE TROPICS”*  Ambacho Kinaelezea *DESIGN AND DEVELOPMENT* Katika Masuala Mbalimbali Ya Usanifu Na  Ujenzi Wa Mabanda Ya Kisasa Ya Kuku,Ng’ombe, Nguruwe ,Ujenzi Mzuri Wa Greenhouse (Kitalu Shamba) N.K Kilichoandikwa Na Wanazuoni Nguli Katika Fani Ya Uhandisi Kilimo , Ambao Ni ;

-Prof Geoffrey C. Mrema; Aliyewahi Kuhudumu Kama  Mkuu Wa Idara Ya Uhandisi Kilimo Na Mipango Ardhi ,Chuo Kikuu Cha Kilimo Sokoine(SUA) Kuanzia Mwaka  (1979-1987), Vile Vile  Kama Mshauri Wa Kitivo Cha Kilimo Chuo Kikuu Cha Botswana(1987-1995), Katibu Mkuu Mtendaji  Wa Kwanza Wa  Association For Strengthening  Agricultural Research In Eastern And Central Africa (ASARECA- (1995-2001) Na Kuhudumu Pia Kama Mkurugenzi Wa  Wa Agricultural Support System Division FAO, Makao Makuu, Rome-Italia  (2001-2011 )Alipostaafu Na Kurudi Nchini Tanzania Kufundisha Chuo Kikuu Cha Sokoine Idara Ya Uhandisi Kilimo Na Mipango Ardhi.

-Mtunzi Mwingine Mshiriki Katika Kitabu Hiki Chenye Jumla Ya Kurasa 481, Ni Prof Lawrence O. Gumbe Toka Chuo Kikuu Cha Nairobi Nchini Kenya , Ambaye Alitoka Idara Ya  Mazingira Na Uhandisi .

-Mtunzi Mwingine Ni Dr. Hakgamalang J. Chepete , Ambaye Ni Mhadhiri Mwandamizi Katika Idara Ya Uhandisi Kilimo Na Mipango Ardhi Katika Chuo Kikuu Cha Botswana Nchini Botswana .

Mtunzi Wa Mwisho Ni Mhandisi Januarius O. Agullo , Toka Chuo Kikuu Cha Nairobi Nchini Kenya Katika Idara Ya Mazingira Na Uhandisi .

Nimejaribu Kuweka Wasifu Wa Watunzi Wa Kitabu Hiki Muhimu , Ambacho Nilipewa Kama Zawadi Na Prof Geoffrey Mrema, Wakati Nilipokwenda Kumtembelea Ofisini Kwake Na Kuamua Kunipa Kitabu Hiki Ili Kinipanue Kimaono Na Kitaaluma Katika Ufanyaji Wa Kazi Zangu Za Greenhouse Na Kupanua Wigo Mpana Wa Kiuhandisi , Kupitia Kilimo Cha Kisasa Ali Maarufu Greenhouse, Kitabu Hiki Kiliandikwa Chini Ya Udhamini Wa FAO ( Food Agricultural Organisation)
Kitabu Hiki Kinaelezea Zaidi , Greenhouse Ambazo Ni Sahihi Kujengwa Katika Nchi Za Kusini Mwa Jangwa La Sahara Hasa Katika Nchi Zenye Hali Ya Kitropiki ( Tropical Climate) , Ambapo Sisi Kama RIWADE Ndio Hutumia Katika Wateja Wetu.

*Maana Ya Greenhouse Ni Nini?*
Hii Ni Nyumba Maalum , Iliyosanifiwa Na Ambayo Hutumia Mwanga  Wa Asili Ndani Yake Na Kutengeneza Mazingira Mahususi, Kama Joto  Maalum Kwa Mazao Ya Mbogamboga Na Matunda ( Nyanya, Hoho, Tango , Tikiti Maji N.K) Vile Vile Hutumika Kwa Ajili Ya Utafiti Na Kuepusha Mimea Iliyomo Ndani Kushambuliwa Na Wagonjwa Pamoja Na Wadudu.

*Tofauti Ya Greenhouse Na Net House*

Kiusanifu Na Kiujenzi Hakuna Tofauti Ya Greenhouse Na Net House , Bali Tofauti Pekee Ni Matilio Yanayotumika Kufunika Nyumba Iliyosanifiwa,
-Huitwa Greenhouse Sababu Imefunikwa Na Matilio Yajulikanayo Kama Greenhouse Cover/ Plastic Film /Glass N.K
-Huitwa Net House Sababu Hufunikwa Na Matilio Yajulikanayo Kama Net Maalum( Agricultural Net) Ambayo Ni Maalum Kwa Kilimo Kama Nilivyoeleza Huko Juu.
- Faida Za Zinazopatikana Kwenye Greenhouse Na Net House Ni Sawa
- Utofauti Mwingine Wa Greenhouse Na Net House Ni Kuwa Mvua Ikinyesha Kiasi Cha Maji Katika Net House Kitaingia Ndani Lakini Kwenye Greenhouse Maji  Hayaingii Ndani
-Vilevile Kuna Greenhouse Mseto Hii , Hutengenezwa Kwa Kuchanganya Matilio Ya Poly Cover /Greenhouse Cover Na Net Na Hii Ndio Maarufu Sana  Nchini Tanzania Hasa Kwa Wajasiliamali Wadogowadogo Na Wa Kati.
- Maelezo Ni Mengi Hasa Katika Uchambuzi Wa Greenhouse , Aina Zake N.K Lakini Naomba Kwa Hayo Machache Nijielekeze Kwenye Faida Za Greenhouse Kama Kichwa Cha Habari Kinavyojieleza.

*FAIDA ZA KIUCHUMI KWA MAZAO MBALIMBALI*
Kilimo Cha Greenhouse , Huzalisha Faida Kubwa Katika Eneo Dogo Sana Kulinganisha Na Eneo La Wazi

*1.Zao La Nyanya* 
Katika Zao La Nyanya Kuna Aina Mbalimbali Za Nyanya Zinazopandwa Katika Greenhouse , Mimi Nitaelezea Nyanya Iitwayo Kwa Kitaalam “ Montezoul” Inayozalishwa Na Kampuni Ya Kiholanzi Iitwayo “ Afrisem” Ambayo Ni Tawi La Kampuni Mama Iitwayo “ Rijkzwaan”

Mbegu Ya Montezoul , Hutoa Kilo 25 Kwa Mche Mmoja Ambao Toka Upandwe Hadi Kung’olewa Shambani Huchukua Miezi 6, Yaani Siku 21 Za Kuotesha Miche , Miezi Miwili Na Nusu Matunda Kukomaa Na Miezi Mitatu Mfululizo Ni Ya Kuvuna Tu.

*Mfano : 1,*
Kwa Greenhouse Ya Ukubwa  120m2( Yaani Upana Mita 8 Na Urefu Mita 15), Greenhouse Hii Ina Kuwa Na Jumla Ya Matuta 6, Yenye Urefu Wa Mita 14 Kila Tuta.
-Katika Tuta 1, Zitafungwa Mipira 2 Ya Umwagiliaji ( Double Line)
- Ikiwa Upandaji Wa Kutoka Mche Kwenda Mche Itakuwa Ni Sentimita 50 Kwa Mujibu Wa Maelekezo Ya Mbegu
- Katika Tuta Moja Tutapata Miche 56 Ya Nyanya
- Kwa Matuta 6 Tutakuwa Na Miche 336 Ya Nyanya
- Miche 336 Ya Nyanya Ni Sawa Na Kilo 8400 Za Nyanya Zitakazo Patikana Katika Greenhouse Ya Ukubwa Wa 120m2.
- Kwa Bei Ya Kawaida Sokoni Kilo Moja Huuzwa Tsh 1000- 1500/=
- Chukua Kilo 8400 Kwa Tsh 1000 Utapata Milioni 8,400,000/= Kwa Muda Wa Miezi 3
-Ukipata Soko Zuri Bei Itakuwa Mara Mbili Ama Tatu Ya Bei Ya Kawaida , Na Kwa Kipindi Hiki Ambapo Nyanya Ni Adimu Ukipiga Kwa Kilo Moja Ni Tsh 4000, Hivyo Kwa Anayeuza Sasa Hivi Anatarajiwa Kuingiza  33,600,000/=( Sio Ndoto Bali Ni Ukweli , Naamini Hapa Wasomaji Wataduwaa)

*Mfano 2,*
Greenhouse Ya Ukubwa Wa 480m2(Yaani Upana Mita 16 Na Urefu Mita 30)
Hii Inakuwa Na Jumla Ya Matuta 12 Yenye Urefu Wa Mita 29 Kila Tuta
-Katika Kila Tuta Itafungwa Mipira 2 Ya Umwagiliaji Yaani (Double Line)
-Kwa Upandaji Wa Hatua 50sentimita Kutoka Mche 1 Kwenda Mche Mwingine
-Kila Tuta Moja Itaingia Miche 116 Ya Nyanya
-Kwa Matuta 12 Tutakuwa Na Miche 1392
-Miche 1392 Ni Sawa Na Kilo 34,800 Za Nyanya
-Kwa Bei Ya Kawaida Sokoni Kilo Moja Huuzwa Tsh 1000-1500
-Chukua Kilo 34800 Kwa Tsh 1000/= Utapata Tsh 34,800,000/= Kwa Muda Wa Miezi 3 Ya Kuvuna Na Kuuza Tu.
-Ukipata Soko Zuri Bei Itakuwa Mara 2 Ama 3 Ya Bei Ya Kawaida Katika Soko La Kawaida Katika Halmashauri Zetu, Lakini Kwa Sababu Sasa Nyanya Ni Adimu Bei Imefika Hadi 4000 Kwa Kilo 1, Sasa Chukua Kilo 34,800 Kwa Tsh 4000 Utapata Tsh 139,200,000/= ( Kilimo Cha Kisasa Kinalipa Sana, Utajiri Tumeulalia)

*2. Zao La Tango*

Katika Zao La Tango  Kuna Aina Mbalimbali Za Tango Zinazopandwa Katika Greenhouse , Mimi Nitaelezea Tango  Liitwalo Kwa Kitaalam “ Midas” Inayozalishwa Na Kampuni Ya Kiholanzi Iitwayo “ Afrisem” Ambayo Ni Tawi La Kampuni Mama Iitwayo “ Rijkzwaan”

Mbegu Ya Midas , Hutoa Kilo 30 -55 Kwa Mche Mmoja Ambao Toka Upandwe Hadi Kung’olewa Shambani Huchukua Miezi Takribani 6, Yaani Mbegu Ikishapandwa Baada Ya Siku 45 Unaanza Kuvuna ,  Na Miezi Mitatu Mfululizo Ni Ya Kuvuna Tu.

*Mfano : 1*,
Kwa Greenhouse Ya Ukubwa  120m2 ( Yaani Upana Mita 8 Na Urefu Mita 15), Greenhouse Hii Ina Kuwa Na Jumla Ya Matuta 6, Yenye Urefu Wa Mita 14 Kila Tuta.
-Katika Tuta 1, Zitafungwa Mipira 2 Ya Umwagiliaji ( Double Line)
- Ikiwa Upandaji Wa Kutoka Mche Kwenda Mche Itakuwa Ni Sentimita 50 Kwa Mujibu Wa Maelekezo Ya Mbegu
- Katika Tuta Moja Tutapata Miche 56 Ya Tango
- Kwa Matuta 6 Tutakuwa Na Miche 336 Ya Tango
- Miche 336 Ya Tango  Ni Sawa Na Kilo 13440( Nimetumia Kilo 40 Kila Mche) Za Tango Zitakazo Patikana Katika Greenhouse Ya Ukubwa Wa 120m2.
- Kwa Bei Ya Kawaida Sokoni  Tango Moja Huuzwa Tsh 500
- Chukua Kilo  13440 Kwa Tsh 500 Utapata Milioni 6,720,000/= Kwa Muda Wa Miezi 3
-Ukipata Soko Zuri Bei Itakuwa Mara Mbili Ama Tatu Ya Bei Ya Kawaida.

*Mfano 2,*
Greenhouse Ya Ukubwa Wa 480m2(Yaani Upana Mita 16 Na Urefu Mita 30)
Hii Inakuwa Na Jumla Ya Matuta 12 Yenye Urefu Wa Mita 29 Kila Tuta
-Katika Kila Tuta Itafungwa Mipira 2 Ya Umwagiliaji Yaani (Double Line)
-Kwa Upandaji Wa Hatua 50 Sentimita Kutoka Mche 1 Kwenda Mche Mwingine.
-Kila Tuta Moja Itaingia Miche 116 Ya Tango
-Kwa Matuta 12 Tutakuwa Na Miche 1392
-Miche 1392 Ni Sawa Na Kilo 55,680 Za Tango
-Kwa Bei Ya Kawaida Sokoni Kilo Moja Huuzwa Tsh 500
-Chukua Kilo 55680 Kwa Tsh 500/= Utapata Tsh 27,840,000/= Kwa Muda Wa Miezi 3ya Kuvuna Na Kuuza Tu.
-Ukipata Soko Zuri Bei Itakuwa Mara 2 Ama 3 Ya Bei Ya Kawaida Katika Soko La Kawaida.

*3. Zao La Hoho*
Katika Zao La Hoho Kuna Aina Mbalimbali Za Hoho Zinazopandwa Katika Greenhouse , Mimi Nitaelezea Zote Aina Tatu Kwa Ujumla Wake, Hoho Za Kijani Ziitwazo “Redjet” , Hoho Nyekundu Ziitwazo “Perisela” Na Hoho Za Njano Ziitwazo ”Ilanga” Zinazozalishwa Na Kampuni Ya Kiholanzi Iitwayo “ Afrisem” Ambayo Ni Tawi La Kampuni Mama Iitwayo “ Rijkzwaan”

Mbegu Ya Hizi , Hutoa Kilo 11 Kwa Mche Mmoja Ambao Toka Upandwe Hadi Kung’olewa Shambani Huchukua Miezi 6, Yaani Siku 24 Za Kuotesha Miche , Miezi Miwili Na Nusu Matunda Kukomaa Na Miezi Mitatu Mfululizo Ni Ya Kuvuna Tu.

*Mfano : 1*,
Kwa Greenhouse Ya Ukubwa  120m2 ( Yaani Upana Mita 8 Na Urefu Mita 15), Greenhouse Hii Ina Kuwa Na Jumla Ya Matuta 6, Yenye Urefu Wa Mita 14 Kila Tuta.
-Katika Tuta 1, Zitafungwa Mipira 2 Ya Umwagiliaji ( Double Line)
- Ikiwa Upandaji Wa Kutoka Mche Kwenda Mche Itakuwa Ni Sentimita 40 Kwa Mujibu Wa Maelekezo Ya Mbegu
- Katika Tuta Moja Tutapata Miche 70 Ya Hoho
- Kwa Matuta 6 Tutakuwa Na Miche 420 Ya Hoho
- Miche 420 Ya Hoho  Ni Sawa Na Kilo 4620 ( Nimetumia Kilo 11 Kila Mche) Za Hoho Zitakazo Patikana Katika Greenhouse Ya Ukubwa Wa 120m2.
- Kwa Bei Ya Kawaida Sokoni  Hoho , Kilo Moja Huuzwa Tsh 3000
- Chukua Kilo 4620 Kwa Tsh 3000 Utapata Milioni 13,860,000/= Kwa Muda Wa Miezi 3.
-Ukipata Soko Zuri Bei Itakuwa Mara Mbili Ama Tatu Ya Bei Ya Kawaida , Na Kwa Kipindi Hiki , Kwa Jiji La Dar Es Salaam Hasa Hoho Za Rangi Kilo Inafika Hadi 9000, Hivyo Ukichukua  Kilo 4620 Kwa Tsh 9000 Utapata Tsh 41,580,000/=

*Mfano 2,*
Greenhouse Ya Ukubwa Wa 480m2(Yaani Upana Mita 16 Na Urefu Mita 30).
Hii Inakuwa Na Jumla Ya Matuta 12 Yenye Urefu Wa Mita 29 Kila Tuta
-Katika Kila Tuta Itafungwa Mipira 2 Ya Umwagiliaji Yaani (Double Line)
-Kwa Upandaji Wa Hatua 40sentimita Kutoka Mche 1 Kwenda Mche Mwingine.
-Kila Tuta Moja Itaingia Miche 145 Ya Hoho
-Kwa Matuta 12 Tutakuwa Na Miche 1740
-Miche 1740 Ni Sawa Na Kilo 19140 Za Hoho
-Kwa Bei Ya Kawaida Sokoni Kilo Moja Huuzwa Tsh 3000
-Chukua Kilo 19140 Kwa Tsh 3000/= Utapata Tsh 57,420,000/= Kwa Muda Wa Miezi 3 Ya Kuvuna Na Kuuza Tu.
- Na Kwa Kipindi Hiki , Kwa Jiji La Dar Es Salaam Hasa Hoho Za Rangi Kilo Inafika Hadi 9000, Hivyo Ukichukua  Kilo 19140 Kwa Tsh 9000 Utapata Tsh 172,260000/=

KILIMO CHA DENGU FAIDA NA SOKO LAKE

 KILIMO CHA DENGU ,FAIDA NA SOKO LAKE

Utangulizi
Dengu ni nafaka kama zilivyo nafaka zingine, ni zao la jamii ya mikunde pia ni zao la biashara, ni miogoni Mwa zao muhimu sana la biashara ukanda wa ziwa kwa sababu ya thamani yake Kuwa juu sana, zao hili hutumika pia kama zao la chakula kama mbonga , mchaganyo wa wali mseto , makande , kutegeneza Bagia , chiichiri namengineyo mengi. Kanda ya ziwa hili ndiyo Zao llinalotegenewa zaidi likiogozwa na zao la choroko kwa kuwa na thamani kubwa, hivyo zao hili nizao muhimu kwa uchumi wa wanakanda ya ziwa.

HATUA MUHIMU KATIKA KILIMO CHAKE

Kilimo cha ndegu ni kilimo rahisi sana hakina usubufu sana kama yalivyo mazao mengine hasa ukifata utaratibu wa hatua za mwanzo 
Mambo ya kuzingatia

1. Kuwa makini na hali ya hewa ya mwaka husika kwa kuangalia ukame katika mbuga utaaisha lini pia hali ya mvua ikoje kwa maana kuwa msimu wa kulima huwa mwezi wa tatu mwishoni kwenye maeneo ambayo mbuga huwahi kukauka mapema yaani muda huo ndiyo watu huanza kuandaa shamba kwa kulilima mara ya kwanza kama hatua ya kukiandaa shamba pia hatua hii hufanyika mwenzi nne lakini iwe kwenye kumbukumbu sahihi kuwa ndegu kwa hali ya uzuri kabisa hulimwa mwezi nne na mwanzoni kabisa mwa mwezi wa tano kabla mbuga hazichakauka .

2 Uchaguzi wa Mbengu, mbengu bora za dengu ni muhimu kuzifahamu na kuzitumia katika kilimo hiki 
Ziko mbengu ambazo hazihimili magonjwa lakini zipo zinazohimili magonjwa na zinakuwa na uzito hii husaidia katika swala la uuzaji kwa maana ya kuwa mara nyungi dengu kwa sasa huuzwa kwa kilo ili mkulima apate faida zaidi

3 Baada ya kulima mara ya kwanza kama kuliandaa shamba unapaswa kulima mara ya pili na kupanda mbengu kwa kufata misitari au kufata tumba au vitalu au misingi itakayokuwa imeadaliwa

4 Hakikisha dengu unapanda katika mbunga isiyo na maji yaliyotuama , unyevunyevu  wa udogo wa shambani ndiyo hitaji muhimu la uoteshaji dengu hairuhusiwi kabisa kupanda dengu kwenye shamba lenye maji

5 Ardhi inayofaa kwenye kilimo cha dengu ni shamba nyeusi au udongo mweusi ambao hutumika pia katika kilimo cha mpunga, mahidi, choroko na mengineyo .

6 Baada ya dengu kuota hakijisha hakuna maji yaliyotwama katika shamba lako

7 katika ulimaji wa dengu palizi haina ulazima mara nyingi dengu haina palizi kabisa ukizigatia hatua za mwanzo za uandaaji wa shamba

8. Dengu hutumia miezi mitatu mpaka kuvuna hivyo inajulazimu kusubiri ikauke mpaka hali ujano itokee kwenye mmea, mavuno ya dengu mara zato hufanyika kwa kung'oa mmea wote na kukusanya sample dogodogo ili kumaliza mapema mavuno yake baada ya hatua hiyo unaleta mkokoteni shambani unajusanya kwa mkokoteni nakupeleka sehemu kavu iliyosafi kwa ajili ya kutoa maganda ya zao la dengu,hatua ya kutoa maganda ya dengu inaweza fanyika kwa kienyeji kwa kupiga na miti au ikatumika kwa kitaalamu kwa kupiga na Tractor yaan tractor inapita kwa mzuguko kwenye navuno ya  dengu yaliyosambazwa mpaka kuputua maganda ya juu ya dengu na kubaki dengu yenyewe tayari kwa biashara au kukoborewa tena kwa chakula

9 Uhifadhi wa zao la dengu 
Hauna chagamoto sana japo hushambuliwa na wadudu baada ya miezi mitatu bila kuweka dawa unapaswa kuhifadhi kwenye eneo la wazi yaan kama ni chumba kiwe na uwazi wa hewa ya kutosha  lakini pia kunagunia special nitazieleza kwenye utatuzi wa chagamoto.

CHAGAMOTO KATIKA KILIMO CHA DENGU

zipo chagamoto kadhaa katika kilimo cha dengu kama ifatavyo 
1. Wakati wa kupanda huwa kunachagamoto ya mvua ambazo hujitokeza na kuharibu zao la dengu kwa kisukuma tunaita SHIBOJA yaani mvua za kuozesha dengu chagamoto hiyo ikijitokeza subiri maji yakauke katia mbengu upya kama zao limeathiriwa kidogo kama limeathiriwa sana unarudia shamba lote

2 Chagamoto ya Funza baada ya mmea kutoa maua . mmea ukitoa maua funza hushambulia kwa kasi kama eneo hilo liko na funza   tiba ya funza hao nikupulizia dawa unaenda duka la kilimo watakupatia

3 chagamoto ya wadudu wakati wakati mmea unatoa zao lenyewe

Wakati huu pia unapulizizia dawa kama wakijitokeza

Jambo la funza na wadudu hujitokeza mara chache sana hivyo ni vyema kuwa na.tahadhali hiyo. 

4 chagamoto ya panya  
Panya hujitokeza kwenye shamba wakati zao 
Linaanza kukomaa wao hutafuna dengu kamili hivyo unaweza jikuta unapata hasara wakati dengu zilisitawi vyema 
Utatuzi wa chagamoto hiyo ni kuwatega panya kwa sumu kwa ukanda wa mkoa wa shinyanga serikali hutoa dawa nasi huchaganya na mahidi nakusambaza pembezoni mwa shamba maana panya hutokea kwenye nyasi hivyo watakutana na mahidi nakuyala .

Chagamoto nyingine ni za masika unaweza lima mwishoni sana kwenye mavuno ukakutana na mvua 
5 chagamoto ya uhifadhi 
Hapo kunachagamoto ya kushambuliwa na wadudu ndani ya miezi mitatu ya mwanzo unashauriwa kuhifadhi kwenye magunia nasiyo mifuko ya plastic 
Unashauriwa kutia dawa inaitwa AKTERIA mapema kabisa unapohifadhi kama unahifadhi kwa muda mrefu baada ya miezi mitatu unatia tena

Au unaweza hifadhi kwaifuko maalumu ambayo imetiwa dawa kabisa na dani inajuwa kama mfuko wa sukari na upaswa kuifuga kitaalamu kama maeelekezo yalivyo .

Chagamoto nyingine ni ya soko naieleza hapa chini na utatuzi wake

MAVUNO NA SOKO LA DENGU

Mavuno ya dengu kwa heka yanaweza kuwa gunia 6,5,4 
Inategemeana na eneo ulilolima linarutuba kiasi ngani na umefata taratibu zote.

Soko la dengu ni la uhakika sana kwa maana ya uhitaji wa dengu katika soko la ndani na nje 
Dengu ndiyo zao ambalo mkulima wa mkoa wa shinyanga na niko jirani hulitegemea kwa kipato cha juu

Mfano halisi

Dengu gunia moja  huuuzwa mpaka  sh 250,000 /= , 200,000/= 
180,000/=  150,000/= 
Hizo ndiyo mbei za gunia la dengu 
Lakini bei hizo hutegemea msimu au mnunuzi na muuzaji . 
Pia gunia linakuwa na debe sita

Ukitaka kuuza kwa kilo 
Misimu hutofautina wastani wa bei ni 1000 mpaka 1800 kwa kg 1 ya dengu 
Gunia moja huwa lina chukua kg 120 au zaidi inategeena na upimaji namakubaliano ya muuzaji na mnunuaji

Msimu wa kulima ni baada ya mvua za masika dengu haihitaji maji walamvua only humidity.

UZALISHAJI WA TIKITI MAJI KWA KIWANGO KIBWA KIBIHASHARA

UZALISHAJI WA TIKITIMAJI

Tikitimaji ni zao la kitropiki linalo tumia miezi mitatu kutoka kupandwa hadi kuvunwa.

ENEO
Chagua eneo ambalo halina historia ya kuwa na magonjwa ama wadudu wanaoshambulia tikiti maji.Eneo ambalo maji yanapatikana kwa urahisi kwa ajili ya umwagiliaji wa tikiti maji litafaa,pia eneo lisilo na udongo wenye chumvi chumvi ama maji yenye chumvi chumvi.

KUANDA SHAMBA.

Lima shamba lako vizuri kwa kuvunja vunja udongo na pia andaa matuta yenye upana wa mita 2 na urefu kwenda juu sentimita 30 ili kusaidia mizizi ya tikiti kukua vizuri na kuzuia maji kutwaama hasa katika kipindi cha mvua.

MAHITAJI YA TIKITIMAJI

Tikiti linakua vizuri ktk udongo unaoshika maji vizuri lakini yasio tamwa na kuruhusu mzunguko mzuri wa hewa na maji.Udongo wenye pH 5.8-6.6.
Tikiti halistawi vyema ktk baridi na linahitaji joto la udongo kiasi cha 18-29 0c.

Joto chini ya 18 0c na juu 29 0c litaathiri kuota kwa mbegu na ukuwaji wa mmea.Katika kipindi cha ukuwaji tikitimaji linahitaji unyenyevu wa udongo wakati wote lakini maji yakizidi ktk udongo wakati wowote wa ukuwaji na uwekaji wa matunda hupelekea upasukaji wa matunda na kupunguza mavuno na ubora wa matunda.

UPANDAJI

Mbegu/mche wa tikiti maji utapandwa mita 1-2 kati ya mmea na mmea na uwekwa sentimita 2.5 kwenda chini, na kati ya mstari na mstari iwe mita 2,kwa umbali huu panda mbegu 2 kila shimo.Au weka umbali wa sentimita 50 kwa mita 2 lakini hapa panda mbegu moja moja.
Mbegu ya tikitimaji utokeza baada ya siku 5-7.
UTUNZAJI WA MMEA.
a) Mbolea.
Mbolea ya samadi kwa kiasi cha 4-6 tani kwa ekari,ichanganye na udongo wiki kadha kabla ya kupanda,pia mbolea hii unaweza iweka katika kila shimo siku kadhaa kabla ya kupanda kisha mwagilia ili kupunguza kiasi kikubwa kitakacho hitajika kuweka ktk ekari moja.Kama huna samadi tumia Yaramila winner au DAP weka gram 5 kwa kwa kila shimo ,hakikisha mbolea na mbegu havigusani.

Wiki mbili baada ya miche yako kutokeza weka mbolea ya kiwandani -N-P-K (Yaramila winner) gram 5 tena kwa kila shimo,hakikisha unaichimbia chini na isigusane na mmea.

Weka mbolea yenye Calcium kana Yaramila nitrabo gram 10 kwa kila shina unapoona matunda yameanza ili kusaidia kupata matunda makubwa na mazuri.

UMWAGILIAJI
Maji kwa sentimita 1-5 katika udongo yanatakiwa kwa mvua ama umwagiliaji ili kupata tikitimaji zuri,kipindi cha muhimu sana kwa mahitaji ya maji kwa tikitimaji ni :kabla ya mche kutokeza ,mwanzo wa kutoa maua na siku 10 za mwisho kabla ya kuvuna.Maji machache kipindi cha kupanda husababisha kutoota kwa mbegu,kipindi  cha kuweka maua husababisha matunda machache kutokeza na matunda kukosa maumbo yake.Siku 10 za kuelekea kuvuna husababisha matunda kuwa madogo kama maji ya kutosha yasipopatikana.Matunda yakielekea kuiva punguza umwagiliaji maana kiasi kikubwa cha maji kitasababisha kiasi kidogo cha sukari kutengenezwa na kupasuka kwa matunda.

Angalizo:
Usimwagilie jion sana hii itasababisha kukua kwa magonjwa kwa sababu ya kuacha majani ya mmea yakiwa na unyevunyevu .Pia angalia wakati mzuri wa uchavushaji /wakati ambao  nyuki wanakuwepo shambani mwako hivyo jitahidi kumwagilia mda ambao hautawasumbua nyuki.

Matandazo.
Ni muhimu kutumia matandazo ktk shamba lako ili kusaidia kutunza unyevunyevu ktk udongo na matandazo haya baadaye yakioza uongeza rutuba ktk udongo na pia kusaidia kuzuia kumea kwa magugu na husaidia tunda kutogusana na udongo kitu ambacho kinaweza sababisha tunda kuathiliwa na joto la udongo ama magonjwa kirahisi.Weka matandazo pale mche wako utakapo fikia urefu wa sentimita 10.

Punguza urefu wa mmea
Ili kupata matunda mazuri na yenye afya ni vema kuupunguza mmea kwa mbele ,pale unapoona mmea umefika urefu wa kutosha ili kusaidia kutengeneza matawi ya pembeni ambayo mara nyingi ndio ubeba maua ya kike.

Kuondoa magugu

Ni muhimu sana kuondoa magugu ktk shamba lako hasa wiki za mwanzo ili kuzuia ushindani  wa mahitaji kati ya magugu na mmea ambapo hupelekea kupungua kwa mavuno na muda mwingine magugu haya yanaweza kuwa ndio chanzo cha baadhi ya magonjwa ktk mmea wako

Uchavushaji
Ili kupata kiasi kikubwa cha matunda ni vyema kuwa na mzinga wa nyuki karibu na shamba lako ili kusaidia uchavushaji wa maua ya tikitimaji.Waweza pia pands alizeti jilani na shamba lako ili kuvuta nyuki.Pia zuia kupulizia dawa za wadudu kipindi cha maua maana unaweza wakimbiza ama waua nyuki

Punguza idadi ya matunda 
Kwa kawaida tikitimaji uweka zaidi ya matunda manne ,ili kupata matunda makubwa na yenye afya ni vyema kupunguza matunda kwa kuondoa baadhi ya matunda ambayo yanaonekana hayana afya nzuri na yaliopoteza umbo zuri na kuhakikisha kila mche unabaki na matunda 2-3 tu.

Uvunaji
Tikitimaji uvunwa baada ya miezi mitatu kutoka siku ya kupanda,lakin yapo ambayo hukomaa kwa siku 60-75 kutokana na aina ya mbegu.
Mangonjwa 
1) Ubwiru chini (Downy mildew)
Huu ungonjwa husababishwa na fangasi (Pseudoperonosporacubensis).Ni kati ya mangonjwa yanayoshambulia majani na hupendelea sana wakati wa baridi,
Dalili zake:
Majani yaliyoshambuliwa hugeuka rangi na kuwa kama ya njano huku baadhi ya majani yakiwa kama yanakauka  na madoadoa meus kwa mbali..

Tiba yake.
Tafuta dawa yenye viambato...Metalaxyl na mancozeb ....kama vile Ridomil gold.

2) Ubwiru juu (Powdery mildew )  
Dalili za huu ungonjwa...utaona majani yanakuwa kama yamemwagiwa unga ua majivu

Tiba yake
Tafuta dawa yenye kiambato...Difenoconazole ..kama vile Score.

3) Kata kiuno.(Damping off)

Huu ugonjwa husumbua sana miche midogo,huanzia aridhini ,husababisha miche midogo kuanguka chini baada ya kula sehemu ya shina.

Tiba yake.
Tafuta Ridomil gold na anza kupulizia mara tu baada ya mimea yako kuota.
Wadudu..
1) Wadudu mafuta (Aphid)
Hawa hushambulia majani na kufyonza juis ya mmea na baada ya kushambulia majani hujikunja na baadaye kupelekea mangonjwa ya virusi.

Dawa yao.
Tafuta Actara na pulizia majani pamoja na udongo.

Wadudu wengine ni;Nzi weupe (whitefly )-Actara itawamaliza.

,Utitiri mwekundu (Redspidermites)-Dynamec itawamaliza,Thrips-Actara na Dynamec itawamaliza kabisa.
Mbegu bora za tikitimaji.
Kuna mbegu chotara na opv(Sio chotara)
But mbegu bora ni chotara na baadhi ya hizo mbegu ni...
1) Arashani F1-kutoka syngenta
2) Sukari F1-Kutoka East Africa seeds.
3) Sugar king F1-kutoka africasia
4) Juliana F1-kutoka Kiboseed
5) zebra F1-Kutoka Balton.
6) Pato F1-Kutoka Agrichem

NB:F1 ni mbegu chotara za utafiti zote bora ,chagua upendayo

Tikiti dogo kabisa ni kilo 8 na kubwa kabisa ni kilo 18 but wastani ni kilo 14.
SOKO LA TIKITI 
Napenda kuwashauri wakulima wetu kuwa njia nzuri ya kulima tikitimaji ni ile ya umwagiliaji, ukiwa mkulima wa tikitimaji lazima uwe mjanja kupanda zao lako ili uje uvune wakati soko liliwa vizuri, mzunguko mzuri wa kupanda tikiti ni huu, panda zao lako katikati ya msimu wa mvua wakati walimaji wa matikiti kwa kutegemea mvua (ambao ni wengi) mazao yao yametoa maua ili wakati wao wanavuna tikiti zao, mazao yako yawe ndio yanaanza kutoa maua kwa hiyo wakati unavuna wakulima wa kutemea mvua watakuwa washamaliza soko lao.Pia kwa wale wanaotegemea mvua ni vizuri uchunguze soko lako vizuri ili uwe na uhakika wa kuuza matunda yako wakati yakiwa tayari yamekomaa.

UJENZI WA BANDA LA KUKU

UJENZI WA BANDA LA KUKU

Ujenzi wa mabanda bora ya kuku ni miongoni mwa mambo ya msingi kabisa katika ufugaji bora wa kuku wawe ni wa asili au wale walioboreshwa. Hata hivyo si kila mtindo wa ujenzi unafaa, kwahiyo ujenzi huo ni lazima uzingatie mahitaji halisi ili ufugaji huo uweze kutoa matokeo bora yanayotarajiwa na mfugaji.

Mambo muhimu katika ujenzi wa banda la kuku ni;

1. Liingize hewa safi wakati wote.
2. Liwe kavu daima.
3. Liwe nafasi ya kutosha.
4. Liwe la gharama nafuu lakini la kudumu.
5. Lizuie kuingia wanyama na wadudu hatari kwa kuku.
6. Liwe na nafasi ya kuweka vyombo vya chakula na maji.
7. Lizuie upepo wakati wa baridi kali.

HEWA NA MWANGA:
Hewa ni muhimu kwa kila kiumbe, hivyo banda la kuku ni lazima liingize hewa safi na kutoa ile chafu na liweze kuingiza mwanga wa kutosha

1. Kwa kifupi ni kwamba madirisha ya banda ni lazima yawe makubwa na ya kutosha ili yaingize hewa safi na kutoa ile chafu.
2. Ni vema madirisha haya yawe juu kiasi cha meta moja (1) kutoka chini ili hewa ipite juu ya vichwa vya kuku.
3. Hewa safi siyo upepo, hivyo jaribu kuzuia upepo mkali kuingia ndani ya banda la kuku ama sivyo kuku wataugua ugonjwa wa mafua na niumonia na vifaranga vinaweza kufa kwa ugonjwa wa baridi.
4. Jenga Banda lako kwa kukinga upepo unakotokea na kupanda miti kuzunguka banda hilo la kuku ili kupunguza kasi ya upepo na kuweka kivuli dhidi ya jua kali na joto.

UKAVU NA USAFI WA NDANI:
Kwa vile kuku si ndege wa majini kama bata , ni jambo la busara kuhakikisha kuwa mahali anapoishi hapana unyevunyevu.

1. Banda la kuku lijengwe mahali palipoinuka ili kuzuia maji ya mvua yasiingie.
2. Wajengee kuku uchaga wa kulalia kwa kuweka viguzo vyenye urefu wa meta moja na kutandika miti juu yake ili usiku walale hapo, kuliko kuwalaza ardhini au sakafuni.
3. Ukavu wa banda ni muhimu sana hasa kwa vifaranga na kuku wanaotaga. Ndani ya banda lenye unyevu mayai kuchafuka sana hata wakati mwingine huoza kwa urahisi na jitihada zako zitakuwa ni bure.
4. Sakafu ya banda ni vizuri ikawa ya zege lakini kutokana na uhaba wa fedha sakafu inaweza kutengenezwa kwa mabanzi (mabanda yaliyoinuliwa) au udongo mgumu na au mchanga ambao utafunikwa kwa mabaki ya taka za mpunga na yale ya mbao.
5. Ili kuepuka unyevunyevu ni vyema eneo/mahali pla kujenga banda pawe pameinuka na penye kupitisha hewa ya kutosha.

PAA LA BANDA:
Paa la banda liwe madhubuti ili kuzuia maji ya mvua kuingia hasa wakati wa masika. Sakafu ya banda iwe juu zaidi ya usawa wa nje. Paa linaweza kuezekwa kwa mabaki ya vipande vya bati , madebe na kama ikishindikana tumia nyasi zinazofaa kwa ajili ya kuezeka nyumba katika eneo hilo.

NAFASI YA KUFANYA KAZI:
Banda la kuku lisiwe na nguzo au mbao nyingi sana ndani kiasi cha kumfanya mhudumiaji wa kuku ashindwe kufanya kazi zake. Hali hiyo itamfanya apoteze muda mwingi katika kuzizunguka nguzo hizo, hasa wakati wa kuokota mayai au kufanya usafi.

VIFAA:
Unapotaka kujenga banda la kuku kwanza kabisa tayarisha vifaa vinavyotakiwa. Vitu kama miti au nyasi, nyavu au fito, misumari au kamba ni muhimu kuviandaa mapema.

Pili ni lazima uwe na plani/ramani kamili ya banda hilo. Kwa wastani kila kuku anahitaji nafasi ya Meta za eneo la 0.11 hadi 0.22 (futi 1 hadi 2 za eneo.) kutegemeana na umri wa kuku.

UJENZI RAHISI:
Kuku wafugwao hatimaye ni lazima wafidie gharama za Ujenzi wa mabanda na chakula. Gharama zikiwa kubwa sana huenda ukaifanya shughuli ya ufugaji isiwe na faida hata kidogo hali hiyo itamfanya mfugaji aone ufugaji hauna maana yoyote kwake. Lakini ukijenga banda lako kwa kutumia vifaa vinavyopatikana kwa urahisi utaongeza faida zaidi kwakuwa umepunguza gharama za uendeshaji wa mradi.

VIPIMO:
Banda la kuku linatakiwa liwe na Meta 15 hadi meta 22 za eneo yaani Meta 3 hadi 4.5 za upana kwa meta 5 za urefu. Banda hili linaweza kutunza kuku 100 wakubwa kwa wakati mmoja.

HITIMISHO;
· Ujenzi wa mabanda unasisitizwa katika kuboresha ufugaji wa kuku wa asili ili;
· Kuongeza uzalishaji na kupunguza vifo vya vifaranga kwa majanga mbalimbali kama vicheche ,mwewe, mapaka, mbwa na wizi wa kuku wanaozurura holela.
· Vile vile inatarajiwa kwamba kuku wanaozuiliwa kwenye banda na kuwekewa chakula mchanganyiko wataongeza uzalishaji kwa kiasi kikubwa.

UKWELI KUHUSU UFUGAJI WA KUKU

UKWELI KUHUSU UFUGAJI WA KUKU

Kumekuwa na upotoshaji kwa baadhi wa watu wanaojiita wataalamu wa ujasiriamali, hasa wanaofanya shughuli za ufugaji kwa maandiko ya whatsapp bila kuwa na hata kuku mmoja bandani. Nimesukumwa kuandika bandiko hili hapa kutokana na jumbe mbali mbali za uufugaji wa kimtandao unaoshawishi vijana kuwa watatajirika mapema kwa shughuli za ufugaji kwa kuanza na kuku wa kienyeji kumi na moja na kuweza kupata Zaidi ya kuku miatatu ndani ya kipindi cha mwaka mmoja wa uzalishaji. Hoja yao inaweza kuwa sahihi, ila ningependa kusisitiza mafanikio katika ufugaji hayapo katika idadi ya kuku unayomiki, bali ni namna ulivyoweza kumanage biashara ya ufugaji.

Hoja yangu leo hapa ni kwamba, Biashara ya kuku wa kienyeji hailipi na nikupoteza muda wako. Na nitatetea hoja yangu kwa mifano hai na uzoefu wangu katika ufugaji.

Biashara ya Mayai. (idadi isiyo na tija kibiashara)
Kwa asili ya kuku wa kienyeji,huwa wanatabia ya utagaji wa mayai 7-10 na mara nyingi ni siku kwa siku 10 mfululizo, utamiaji -siku 21, na uleaji wa vifaranga - siku 50-60. Hii inampelekea kwa kuku mmoja kuweza kutaga wastani wa mayai 35-50 kwa mwaka kwani anapoteza muda mwingi kwa shughuli za utamiaji na malezi ya vifaranga badala ya kutaga. Idadi hii ya mayai haina tija kibiashara kwani kuku mmoja anaweza kukuzalishia tray 1 mpka mbili kasoro pekee kwa mwaka ambayo kwa bei ya soko si Zaidi ya shilingi za kitanzania 20,000 tu kwa mwaka.

Changamoto kwenye soko la mayai ya kienyeji. (Uhifadhi wa mayai).

Mayai ya kienyeji ni kati ya bidhaa ngumu Zaidi kuhifadhika. Ikumbukwe kuwa tofauti na mayai ya kisasa, mayai ya kienyeji huwa yamerutubishwa na majogoo. Hivyo kuharibika ndani ya muda ya week moja au pungufu kama hayatatuzwa katika mazingira salama kwaajili ya utunzaji. Kipindi cha joto kali, mayai haya huanza kujitenenezea kifaranga au mishipa ya damu ambayo baada ya muda mfupi hugeuka viza na kutofaa kwa matumizi tena.

Kwa uzoefu wangu binafsi kunachangamoto kubwa sana ya kubadilisha mayai mara kwa mara kwani mteja akichukua yai viza ni kumpoteza kabisa. Hii ni changamoto ya kwanza ambayo mpaka sasa bado inasumbua wafugaji wengi.

Bei juu kwa mayai ya kienyeji

Gharama za mayai husika, bei ya mayai ya kienyeji iko juu ukilinganisha na gharama za mayai ya kuku wa kisasa. Soko kubwa la mayai ni pamoja na vibanda vya chips, migahawa na hoteli. hawa wanauhitaji mkubwa sana wa mayai na soko liko juu muda wote wa mwaka. Soko la mayai ya kienyeji lipo Zaidi kwenye households. (soko la familia) hasa kwa vigezo vya kuzingatia afya zaidi. Soko hili la familia sio kubwa, ni soko dogo na mara nyingi hutumia tray moja kwa kipindi cha wiki mbili au Zaidi. kwa mzalishaji mkubwa wa mayai ya kienyeji ni lazma awe na soko la familia pana Zaidi kuweza kupata faida ndogo, nasema faida ndogo maana ili kuzalisha mayai tray kumi (mayai 300) kwa siku, utahitaji Zaidi ya matetea 700 mpaka 1000 ya kienyeji pure. idadi ambayo ni kubwa kuliko idadi ya mayai yanayopatikana.

Biashara ya Nyama.
Na declare interest, mimi pia ni mtumiaji wa nyama ya kuku wa kienyeji, hivyo naongea kwa uzoefu, na niko tayari kukosolewa. Pamoja na kufugwa katika misingi ya kijani (organic rearing), iyo pekee haitoshi kumpa thamani inayostahili huyu kuku sokoni. Thamani ya kuku sokoni ni uzito alio nao, organic component ni jambo la ziada lililo muhimu pia. tunavyo jadili bei ya soko ya kuku huyu ni lazma tumliganishe na gharama za bidhaa pinzani zilizoko sokoni. Haitawezekana kumuuza kuku mwenye kilo moja au pungufu kwa bei ambayo tunashawishiana humu ya 15000-20000 wakati bidhaa pinzani (nyama nyeupe) kama samaki sato toka mwanza wanauzwakwa 7500 kwa kilo, au kitimoto, nyama ya ngombe ambazo nazo kilo ni 7500-8000. Hivyo basi. hoja yangu hapa ni uzito wa kuku husika. Ukiachana na jamii chache za kuku wa kienyeji (kuchi etc) wenye uzito mzuri, majority ya kuku pure wa asili/kienyeji kwa majogoo huwa na pungufu ya kilo moja na nusu. Kumbuka uzito wa kuku hawa sio kwasababu ya malisho duni, laah

NUNUA HISA ZAKO LEO KATIKA KAMPUNI YA VODACOM

MAUZO YA HISA ZA KAMPUNI YA VODACOM
TAR 09/03/2017 Mpaka Tarehe 19/04/2017
BEI YA HISA :  TZS 850/=
KIWANGO CHA CHINI CHA HISA  100 SAWA NA TZS 85,000/=

JINSI YA KUNUNUA:
Chukua simu yako ya kiganjani piga *150 *36#
1. Kisha Chagua Lugha
2. Kisha chagua IPO
3. Kisha Sajili Taarifa Zako na ingiza idadi ya hisa Unazotaka kununu
4. Baada ya hapo utapokea ujumbe wenye Kumbukumbu namba ya malipo na Kiasi cha kulipa

MALIPO
1. Tembelea Wakala wa  Maxmalipo yeyote nchini Mpatie Ujumbe mfupi uliopokea toka DSE wenye kumbukumbu ya Malipo.
2. Wakala atafanya malipo kupitia masine yake ya Maxmalipo na kukupatia Risiti
NB: Vyeti vya mauzo ya hisa vitatoka Baada ya tarehe 19/04/2017
KWA MAELEZO ZAIDI WASILIANA NASI
Maxcom Africa Limited

UTAMBUZI WA MAGONJWA YA KUKU KUPITIA RANGI YA KINYESI

UTAMBUZI WA MAGONJWA YA KUKU KUPITIA RANGI YA KINYESI
1. Mharo mweupe(pullorum bacilary diarrhoea)
ugonjwa huu huathiri zaidi vifaranga kabla ya wiki nne
huharisha mharo mweupe,
TIBA kuu ni usafi pekee kwenye banda na kuepusha maji yasimwagike ovyo.
2.KIPINDUPINDU CHA KUKU(fowl cholera)
kinyesi cha kuku ni njano
tumia dawa za salfa, eg Esb3 au amprollium
3.COCCIDIOSIS
mwanzo kinyesi cha kijivu na baadae huharisha damu iliyochanganyika
Tumia dawa ya VITACOX au ANTICOX
4.MDONDO(Newcastle)
kuku hunya kinyesi cha kijani
sio kila kijani ni newcastle
HAKUNA TIBA
5.TYPHOID
Kinyesi cheupe
kinagandia sehemu za nyuma au hulowana sehemu za haja
dawa ni Eb3
6.GUMBORO
Huathiri zaidi vifaranga
kinyesi huwa ni majimaji
Dawa hakuna
tumia vitamini na antibiotic
MDONDO UGONJWA TISHIO KWA WAFUGAJI WA KUKU.

MDONDO
Ugonjwa unaosumbua sana wafugaji wa kuku ni  Mdondo na wengine huuita Kideri (new castle disease). Chanzo cha ugonjwa huu ni virusi. Ni ugonjwa unaoathiri kuku wa rika zote na mara nyingi humaliza kuku wengi au wote vijijini.

DALILI ZA MDONDO NI:

• Kuku hukohoa
• Kuhema kwa shida
• Hushusha mbawa
• Kupoteza hamu ya kula, kuzubaa, kusinzia
• Manyoya kuvurugika
• Kuharisha kijani
• Kutokwa ute mdomoni na puani
• Kizunguzungu, shingo kujikunja, kurudi kinyumenyume, kupooza mabawa, kuanguka chali, kupoteza fahamu na hatimaye kufa.
• Kuku wengi kwenye kundi hufa katika kipindi kifupi kwa kufikia asilimia 90 hadi 100.

UENEZAJI WA UGONJWA HUU NI KWA NJIA ZIFUATAZO:

• Kinyesi cha kuku anayeumwa kikikanyagwa na miguu, magari, baiskeli na kuwafikia kuku nwengine.
• Kwa njia ya hewa (kuvuta hewa yenye virusi ) au upepo waweza kusafirisha virusi.
• Mabaki ya kuku anayeumwa kama utumbo, manyoya n.k. visipozikwa vitaeneza ugonjwa kwa kuku wazima kula mabaki hayo au wanyama watakaokula mabaki hayo huweza kuyasambaza na kueneza ugonjwa.

KUTHIBITI MDONDO
Kuchanja
(Kuku wapewe  chanjo  tangu  vifaranga wa  umri wa  siku 3,  baada ya  wiki 3  – 4,  na baadaye  kila baada  ya miezi 3)

Kwa kijijini
Kwanza kabisa ni chanjo ya Mdondo. Zipo aina tofauti za chanjo ya Mdondo. Lakini chanjo iliyo rahisi kutumiwa vijijini inaitwa I-2 Thermostable.  Chanjo hii tofauti na chanjo nyingine nyingi inao uwezo wa  kustahimili joto. Hutolewa kwa njia ya kuku kudondoshewa tone moja la dawa katika jicho moja tu. Hii ni dozi kamili kwa kuku wa umri wowote.
Dawa hii upatikana kwenye maduka ya madawa ya mifugo au ofisi za serikali za mifugo.

Utaratibu wa kuchanja kwa dawa ya  I – 2 Thermostable
• Mdondo hauna tiba kwa hiyo unakingwa kwa chanjo Kuku wachanjwe mara baada ya kutotolewa bila kusubiri mzunguko au ratiba ya chanjo inayofuata katika eneo husika.
• Kuku wachanjwe kila baada ya miezi mitatu bila kukosa. Kama unayo kalenda weka alama kwenye tarehe za kuchanja ili uweze kufanya maandalizi mapema ya upatikanaji wa dawa.
• Kuku wachanjwe angalau mwezi mmoja kabla ya mlipuko wa ugonjwa . Kwa kawaida wafugaji wanafahamu miezi ya mlipuko wa ugonjwa huu katika maeneo yao•
• Angalia sana uchanje kuku ambao hawajaambukizwa. Kuku akiishaugua chanjo haitasaidia bali itaongeza kasi ya ugonjwa.
• Japo  chanjo ya I-2 Thermostable, ni muhimu  ihifadhiwe sehemu kavu na yenye ubaridi wa kawaida isipate joto, la sivyo itaharibika na haitafaa tena kwa chanjo. Pia unaposafirisha dawa hii tumia chombo amacho hakitaruhusu dawa kupata joto. Vile vile wakati wa kuchanja shughuli hii ifanyie kivulini dawa isipate mionzi ya jua.

NJIA NYINGINE ZA KUDHIBITI MDONDO

- Banda na vyombo vyote vinavyotumika ndani ya banda.viwe safi wakati wote.
- Tenga kuku wageni kwa muda wa wiki 2 na kuwachanja kabla  ya kuwachanganya na kuku wenyeji.
- Choma mizoga inayoweza kuletwa kwenye eneo lako.
- Usiruhusu watu kuingia hovyo kwenye banda, ikibidi kuingia watumie viatu ulivyotenga kuingilia bandani kwako Kutoruhusu watu kuingia kwenye banda ovyo.

KUDHIBITI MDONDO USIENEE KUTOKA VIJIJI VINGINE NA NDANI YA KUNDI LAKO:

- Katika kipindi cha mlipuko wa ugonjwa huu epuka kununua kuku minadani na kutoka sehemu zenye ugonjwa huu.
- Kuku wako wakiugua Mdondo tenganisha wale waliougua ili wasiwaambukize walio wazima.
- Kumbuka kuku akiishaugua usimchanje bali mtenge na mpatie chakula na maji na sehemu nzuri ya kupumzikia.
- Kuku aliyekufa kwa Mdondo azikwe au achomwe
- Kuku aliyechinjwa baada ya kuugua sehemu zake ambazo hazikutumika kama mifupa, utumbo n.k . vizikwe vyote.
- Kuku wengi wakifa kwa ugonjwa huu usilete kuku wengine katika eneo au banda lako hadi angalau upite mwezi mmoja.

Tafadhali sana hakikisha unafuata taratibu na ratiba ya chanjo vizuri maana Ugonjwa huu ni habari sana.

KUTENGENEZAJI WA VYAKULA VYA KUKU

UTENGENEZAJI WA VYAKULA VYA KUKU

JINSI YA KUPATA VIRUTUBISHO MBALIMBALI

Ili kifaranga awe na afya nzuri na akue upesi anahitaji chakula maalumu.  Chakula hicho ni mchanganyiko wa viini lishe mbalimbali.  Kila kiini lishe ni lazima kiwe katika kiwango sahihi kulingana na mahitaji ya mwili wa kifaranga.  Viini lishe anvyohitaji kifaranga ni:
👉 Wanga   👉Mafuta
👉 Protini  👉 Vitamini
👉 Madini    👉 Maji

Mchanganyiko sahihi wa viini lishe kwa mahitaji ya kifaranga, humuwezesha kukarabati na kujenga mwili (kukua) haraka.  Viini lishe viini lishe vilivyotajwa hapo juu hupatikana katika aina mbali mbali za viungo ghafi vya chakula cha kuku kama ifuatavyo:
🐣 Mtama wa aina tofauti
🐣 Karanga
🐣 Mahindi

WANGA
Wanga hupatikana katika pumba, chenga au dona ya nafaka kama mahindi au mtama aina ya serena, lulu nk.

VYANZO VYA WANGA

MAFUTA

Mafuta hupatikana katika mbegu kama karanga au alizeti.  Mbegu hizi zikikamuliwa mashudu yake hubaki na kiasi fulani cha mafuta.  Haya hutumika kulishia mifugo mbalimbali.
🐥 Alizeti
🐥 Mashudu ya karanga
🐥 Mashudu
🐥 Dagaa

PROTINI

Kiini lishe hiki hupatikana katika mashudu ya karanga, au alizeti, dagaa, damu ya wanyama kama ng'ombe, mbuzi nk.

Damu hiyo unaweza kuipata machinjioni.  Changanya damu mbichi na pumba katika ndoo au chombo chochote kilicho wazi upande mmoja.  Vuruga mchanganyiko huo kwa kipande cha mti, halafu fikicha kwa viganja ili kuondoa mabonge.  Sambaza mchanganyiko huu juu ya bati halafu anika juani mpaka ukauke kikamilifu.

Tahadhari: Ukiamua kutumia damu katika mchanganyiko wa chakula hakikisha utaitumia mfululizo.  Maana kuku wakishaanza kuizoea ikikosekana huanza tabia ya kudonoana.

Protini hupatikana pia katika unga wa mbegu za jamii ya kunde kama maharage, kunde,soya nk.

MADINI

Madini aina ya 'Calcium' na fosforasi hupatikana katika unga wa dagaa na mifupa ya wanyama iliyochomwa na chokaa maalumu ya kuku ipatikanayo katika maduka ya pembejeo za kilimo, chumvi, hata majivu ya kawaida ya jikoni.

MANDALIZI YA UNGA WA MIFUPA

Chukua mifupa ya wanyama hasa ile mirefu (ya miguu na mingineyo) ichome moto hadi iive.  Utafahamu kuwa imeiva inapokuwa na rangi nyeupe mifupa mizuri zaidi ni ile mirefu yaani miguu na mikono kuliko ile ya kichwa ambayo mara nyingi huwa kama mkaa (ambayo haifai).  Iache ipoe kabisa halafu itwange hadi isagike iwe unga.  Hapo inakuwa tayari kuchanganywa kwenye chakula cha kuku wako.

VITAMINI

Vitamini hupatikana katika majani mabichi ya mti aina ya Lucina, majani ya mpapai, mchicha wa nyumbani au wa porini.

Vitamini hupatikana pia katika majani mabichi ya mimea ya jamii ya mikunde kama marejea na luseni nk. Ambayo hupendelea kuliwa na kuku.  Unaweza kukausha mimea hiyo kivulini na kuitwanga katika kinu au kufikisha kwa viganja ili kupata unga.
Viungo ghafi vilivyotajwa hapo juu hupatikana katika vijiji vingi hapa nchini.  Kwa hiyo mkulima unaweza kujitengenezea mwenyewe chakula kinachofaa kwa ajili ya kuku wako.

MAMBO MUHIMU YA KUZINGATIA KATIKA KUANDAA CHAKULA CHA KUKU

🐤 Upatikanaji wa malighafi kama:- Mahindi, mtama, pumba, nk.  Kutegemeana na kinachopatikana katika eneo husika.

🐤 Uchaguzi wa malighafi utategemea uwezo wa mfugaji

🐤 Utengenezaji wa chakula unategemea rika la kuku unaowatengenezea.

🐤 Kiasi au wingi wa chakula kitakachotengenezwa kitategemea uwezo wa mfugaji kifedha.

🐤 Malighafi zinazotumika kutengenezea chakula ziwe zimekauka vizuri ili kuepuka uwezekano wa kuota ukungu ambao ni hatari kwa afya ya kuku.

🐤 Hata kama malighafi ni kavu ikaguliwe kuhakikisha kwamba haina ukungu na iwe haijaoza

MATAYARISHO

🐓 Andaa aina zote za viungo ghafi zilizo bora katika wingi wa kutosha (uzito).  Pumba au dona, mashudu nk. Viwe havikuvunda.  Tena viwe safi yaani havikuchanganyika na uchafu wowote bila kushambuliwa na wadudu.

🐓 Tayarisha kopo tupu lenye ujazo wa lita 1 kwa ajili ya kupimia.  Mfano wa kopo linalofaa ni lile la Pride, Kimbo, au Blue Band.  Kila kiungo unachotaka kuchanganya pima ujazo wa lita moja ili ujue una uzito gani (waweza kuomba msaada maduka ya jirani wakupimie).  Ukishafahamu hivyo utaweza kupima uzito sahihi wa kuweka kwenye mchanganyiko wako.  Kwa mfano kama lita 1 ya pumba ni nusu kilo, ina maana mahali unapotakiwa kuweka kilo 1 utaweka lita 2 yaani makopo 2 ya lita 1.

🐓 Kama unaandaa kiasi kikubwa cha chakula ni vizuri uwe na mizani ya kutumia kwaajili ya kuandaa chakula chenye uwiano sahihi.  Maana ni rahisi kupoteza hesabu za makopo kama unaandaa chakula kingi.

🐓 Kama mchanganyiko wako wa chakula una dagaa, mahindi, au mashudu hakikisha kwamba vitu hivi vinabarazwa mashineni kabla ya kuchanganya (yaani vinavunjwa vunjwa).

🐓 Baraza vyakula hivi upate chembechembe zinazolingana na rika ya kuku unaotaka kulisha chakula unachoandaa.

UTARATIBU WA KUCHANGANYA VIUNGO GHAFI

Kwanza pima kwa makopo au mizani viungo vyote vyenye uzito mkubwa viweke kwenye fungu lake moja na kuvichanganya vizuri.  Kwa mfano:
🐧 Unga wa nafaka
🐧 Pumba ya mashudu
🐧 Mashudu ya alizeti

Halafu kwenye fungu la pili changanya vizuri viungo vyenyee uzito mdogo kama:

🐦 Unga wa dagaa
🐦 Unga wa mifupa au chokaa
🐦 Chumvi ya jikoni

MWISHONI changanya mafungu yote mawili kikamilifu.

KUTENGENEZA CHAKULA CHA VIFARANGA UMRI WA SIKU YA KWANZA HADI MAJUMA NANE (0-8 WIKI)

Unga wa nafaka, mahindi au mtama kilo 40
Pumba za mtama, mahindi na uwele kilo 27
Mashudu ya alizeti, ufuta karanga au pamba nk kilo 20
Unga wa mifupa au chokaa ya kuku kilo 2.25
Dagaa au mabaki ya samaki kilo 10
Chumvi ya jikoni kilo 0.5
Virutubisho (Premix) kilo 0.25

Jumla kilo 100

UZALISHAJI WA VYAKULA VYA WANYAMA KWA NJIA YA HYDROPHOBIC

UZALISHAJI WA VYAKULA VYA WANYAMA KWA NJIA YA HYDROPHOBIC

UZALISHAJI WA VYAKULA VYA WA NYAMA KWA NJIA YA HYDROPHOBIC

UZALISHAJI WA VYAKULA VYA WANYAMA KWA NJIA YA HYDROPHOBIC

HATUA KATIKA KUZALISHA HYDROPHONIC

UZALISHAJI WA MALISHO KWA TEKNOLOJIA YA HYDROPONIC

HATUA KWA HATUA KATIKA KUZALISHA HYDROPONIC
Kwa kufata hata hizi unaweza kuzalisha malisho yako mwenyewe nyumbani.
1. Chagua mbegu ambazo hazijaanza kuchipua, na hazina kemikali ama dawa ya aina yoyote.
2. Loweka mbegu katika mchanganyiko wa maji na Chlorine kwa masaa mawili kuepusha kuvu/uvundo ama vimelea vya magonjwa kumea na kukua.
3. Zitoe mbegu kwenye maji, zioshe kasha ziloweke kwenye maji safi kwa masaa 24 kuwezesha mbegu kufyonza maji vema.
4. Katika kupanda mbegu, pima kilo mbili za mbegu kwa kila trei yenye urefu wa Cm 80 kwa upana wa Cm 40.
5. Sambaza mbegu kwenye trei kwa usawa, (zisizidi Cm 3 kimo) ili kuwe na nafasi ya kutosha kwa kila mbegu kuchipua (kuota).
6. Hakikisha trei zina matundu kwenye kitako (chini) ambayo yamesambaa kwa usawa kuwezesha maji ya ziada kutoka.
7. Hamishia trei kwenye chanja ulizotengeneza. Mbegu zitaanza kuota katika hatua hii. Fanya hii ni siku ya kwanza.
8. Nyunyizia maji (kwa pampu) toka siku ya kwanza hadi ya sita, kwa mara nne katika kila masaa 24.

ZINGATIA.
Mbegu zenye dawa au sumu yoyote ni hatari kwa wanyama. zinaweza kuwadhoofisha ama kuwaua. hakikisha hautumii mbegu zenye dawa.

Jinsi ya kulisha

Kuku: kwa kuku 100 wanaotaga (layer) wape kilo 8  za hydroponics na waongezee kilo 4 za chakula cha ‘layer’ (layer mash) kwa siku.

Nguruwe: katika unenepeshaji wape kilo 2 za hydroponics na 1.5 za chakula kikavu (nafaka) kwa nguruwe mmoja kwa siku.

Ngómbe, mbuzi: wanaweza kutegemea majani haya tu na kuwa na uzalishaji mzuri bila nyongeza ya mchanganyiko wa nafaka. Kama uzalishaji wa maziwa ni mkubwa sana (zaidi ya lita 12 kwa siku) ni vema kuwaongezea nafaka.

Sungura: wanaweza kutegemea majani haya tu lakini ni vema kuwapa nyongeza ya mchanganyiko wa nafaka (angalau kwa uwiano wa 50%).

FAIDA ZA HYDROPONIC FOOD

FAIDA ZA CHAKULA CHA HUDROPONIC FODDER KWA MIFUGO

: 1.Ni nafuu sana kulinganisha na garama za CHAKULA cha madukani au viwandani

2.kina virutubisho na vitamini mara 3 zaidi ya CHAKULA cha kawaida cha Mifugo

3.Hupunguza magonjwa ya mfumo wa hewa kama vile mafua kwa mfugaji na Mifugo kwani hakina vumbi kabisa.

4.kina protein na Energy/nishati nyingi zaidi mara 3 ya inayopatikana kwenye vyakula vya kawaida vya Mifugo kama kuku.

5.mifugo hukua haraka sana kutokana na wingi wa protein ambayo hufanya Kazi ya kujenga mwili na kukua

6.CHAKULA hiki Ni laini sana na kitam kwa kuku na Mifugo yote (palatable)

6.mmeng'enyo wa chakula hiki huongezeka kutoka 30% kwa CHAKULA cha kawaida hadi 95% kwa CHAKULA cha hydroponiki hivyo chakula kingi kutumiwa na mwili wa mifugo na kupunguza kinyesi na usumbufu wa usafisaji banda

7.kinyesi hupungua na kuwa kati ya 5%-10% tu kwani CHAKULA kingi humeng'enywa na kutumiwa na mwili wa Mifugo

8.mazao kama mayai au maziwa huongezeka kwa 40% kulinganisha na chakula cha kawaida.

9.kiini cha yai la kuku anayelishwa hydroponic fodder huwa cha njano sana hata kama Ni kuku wa kisasa

10.Hupunguza garama za ufugaji kwenye manunuzi ya chakula kwa 50-75% hivyo kuongeza faida.

HYDROPONICS FOODER

UZALISHAJI WA MALISHO KWA TEKNOLOGIA YA HYDROPONICS FOODER

UZALISHAJI WA MALISHO KWA TEKNOLOJIA YA HYDROPONIC

Hydroponic ni nini?
Ni mbinu ya kukuza mimea kwa kutumia mchanganyiko wa virutubisho vya madini katika maji bila kutumia udongo. Mchakato huu huchukua siku 6 hadi nane kukamilika.
Kilo moja ya mbegu huzalisha wastani wa kilo 6 hadi kumi za majani na mizizi.
Faida za Teknolojia hii
i. Malisho huzalishwa ndani ya muda mfupi katika eneo dogo.
ii. Chakula hiki hulika chote kwa mifugo. Wanakula najani yote pamoja na mizizi. Hakuna upotevu wa chakula.
iii. Mahitaji ya maji ni madogo na maji yanaweza kutumika tena na tena.
iv. Gharama za uendeshaji wake ni mdogo; hakuna kuandaa ardhi, palizi na gharama za uvunaji.
v. Uwezekano mdogo sana wa wadudu ama magonjwa kushambulia.
Faida katika ulishaji
i. Chakula hiki ni laini hivyo mmengényo wake katika mifugo ni mkubwa hivyo sehemu kubwa hutumika katika mwili wa mifugo na uzalishaji.
ii. Mazao ya mifugo uboreka zaidi na kuendana na mahtaji ya soko. Mfano:
 mayai ya kuku huwa na kiini cha njano zaidi wanapokula majani.
 Maziwa huwa na uwiano mzuri wa Omega 3 na Omega 6 amino acid ambazo hujenga afya imara ya mlaji.
iii. Hupunguza gharama za chakula na hivyo kuongeza faida.
iv. Virutubisho vingi hasa vitamin ambazo huchangia afya ya mifugo kuimalika.
v. Kinapolishwa kwa mchanganyiko na vyakula vingine kwa uwiano tutakaoutoa hapo mbele, uzalishaji na ukuaji wa mifugo huwa mzuri zaidi.

Vifaa mihimu katika kutengenezea Hydroponic ambavyo unaweza pata kutoka CHAKULACOM ni

 Sehemu/chumba cha kukuzia.
 Nguzo na fito za kutengeneza chanja kwa ajili ya kupanga trei.
 Trei za plastiki/aluminiamu.
 Dawa yenye Chlorine
 Virutubisho (nutrients): wengine hutumia buster za mazao (hakikisha haina madhara kwa mifugo).
 Pump (sprayer) kunyunyiza maji.
 Mbegu.
Mbegu zinazoweza kutumika
 Shayiri, mahindi, ngano, mtama na nafaka nyingine nyingi.

HYDROPONIC fodder
Mkombozi pekee wa wafugaji wa ng'ombe, kuku, nguruwe, mbuzi na kadhalika

HYDROPONIC ni sayansi/sanaa ya kuotesha mazao bora yenye tija kwa muda mfupi zaidi bila kutumia udongo kabisa, kwa kutumia maji na virutubisho (Hydroponic Nutrients).

Hydroponic fodder Ni nzuri zaidi kwa sasa maana Ni nafuu kulinganisha na vyakula vingine vya mifugo

Hydroponic fodder Ni uoteshaji wa mbegu pasipo kutumia udongo kwa muda wa siku 5- 7 tu kilo moja ya mbegu za ngano au mtama au shayiri au Mshindi zinaoteshwa na kumwagiliwa virutubisho maalum (HYDROPONIC NUTRIENTS) na kuongezeka kutoka kilo moja hadi kilo 10 za CHAKULA cha kuku.
Kwakuwa kuku mmoja hula gram kati ya 100-120gm hivyo kilo moja ya mbegu ikitoa kilo kumi za fodder zinatosha kulisha kuku wakubwa 100 kwa siku Hydroponic fodder Ni CHAKULA cha Mifugo wa aina zote chenye faida nyingi sana.

JOIN US AND GET STARTED WITH :

• NEWS
• SPORTS
• ENTERTAINMENTS
• RELIGION
• ECONOMIC ISSUES
• AGRIBUSINESS AND
• STUDENTS INSURANCE.

WITH THANKS:
PATRICK BUDAGA MAJIGE
       VS
Ms. SAPPHIRE: HAPPINESS DANIEL